AP19676951 «Түсті металлургияның көп компонентті шаңын кешенді өңдеп тауарлы өнімдер алатын ресурс үнемдейтін, аралас технологияны жасақтау»
Жоба өзектілігі
Мыс балқыту процесінде пайда болатын құрамында мышьяк бар қорғасын шаңдары күрделі көп компонентті техногендік шикізат болып табылады, олардың құрамында улы және алу қиын компоненттердің көп болуына байланысты кәдеге жарату қиын. Алдын ала қалпына келтіру күйдіру және кейіннен бағалы металдарды (Pb, Cu, Re) алу арқылы тиімді гидрометаллургиялық технологияны әзірлеу ресурстарды үнемдеуді ғана емес, сонымен қатар экологиялық жүктемені азайтуды да қамтамасыз етеді. Жобаның өзектілігі қалдықтарды кешенді қайта өңдеу және қоршаған ортаға аз әсер ете отырып, құнды компоненттерді барынша алу қажеттілігіне байланысты.
Жоба мақсаты
Гидрометаллургиялық процестердің физика-химиялық негіздерін зерттеу. Қорғасын, мыс және ренийді алу бойынша технологиялық тәжірибелер. Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі мәселелер шешілді: 1. Шаңды қайта өңдеу технологиясы үшін жалпы тұжырымдаманы құру негізінде қорғасын, мыс, рений алудың гидрометаллургиялық схемасын таңдау және ғылыми негіздеу жүргізілді 2. Күйіндіні шаймалау бойынша зертханалық тәжірибелер жүргізілді, алынған өнімдердің сипаттамалары зерттелді, қышқыл шығынына, температураға және процестің ұзақтығына байланысты процестің оңтайлы параметрлері белгіленді 3. Қышқыл ерітіндіден мыс пен ренийді тауарлық өнімдерге бөліп алу бойынша зертханалық тәжірибелер жүргізілді: ерітіндіден мысты ценментациялық және ренийді экстракциялық бөліп алу, процестердің оңтайлы параметрлерін белгілеу 4. Алынған нәтижелерге бағалау жүргізілді. Қышқыл ерітіндіден мыс пен ренийді бөліп алудың жалпы гидрометаллургиялық схемасы салынды.
Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер
1. Cu, Pb және Re жұқа шаңнан кешенді бөліп алу үшін гидрометаллургиялық технологиялық схема әзірленді. 2. Шаймалау өнімдерінің құрамы туралы жаңа мәліметтер алынды. Процестің оңтайлы технологиялық параметрлері орнатылды 3. Мысты цементациялау және қышқыл ерітіндіден ренийді бөліп алу процестері өнімдері арасында металдардың бөлініп таралуы туралы жаңа мәліметтер алынды. Мысты цементациялау және ренийді экстракциялау процестерінің оңтайлы параметрлері орнатылды 4. Табиғи газбен шаңды тотықсыздандырып күйдіру және күкірт қышқылымен шаймалау өнімдерінде металдардың құрамы мен табылу формалары бойынша жаңа деректер алынды Жаңалығы: Күйіндіні шаймалаудың оңтайлы параметрлері орнатылды: τ=40 мин., Қ:С=0,9, t=40 °С. Ерітіндіге металдар жоғары бөліп алынды: Cu–96,4%; Zn–99,5%. Қорғасын кекіне Pb бөліп алу ~98%. Мысты цементациялаудың оңтайлы параметрлері анықталды: Т=23 °С, процесс уақыты-60 мин., Fe шығыны – сульфатты мысты тотықсыздану реакциясының стехиометриясы бойынша оған СҚМ. Cu жоғары бөлініп алынды ~98%. Экстрогентті пайдалана отырып ренийді бөліп алу бойынша жаңа деректер алынды, масс. %: 10 триалкиламин, 80 керосин, 10ди–2-этилгексанол. Ерітіндіден Re бөліп алу процесінің оңтайлы параметрлері анықталды: О:С = 1:10, ұзақтығы–5 мин., температурасы–25 °С. Re максималды бөліп алуға қол жеткізілді-93%. Процесті жүргізудің оңтайлы технологиялық параметрлері кезінде құрамында 69,17% Re бар МЕМСТ 31411–2009 бойынша АР-0 маркасына сәйкес тауарлық аммоний перренаты алынды.
Зерттеу тобы мүшелерінің аты-жөні, идентификаторлары (Scopus Author ID, Researcher ID, ORCID, бар болса) және сәйкес профильдерге сілтемелер
- Досмухамедов Нурлан Калиевич
Жарияланымдар тізімі
- Dosmukhamedov N. et al. Extraction of arsenic from fine dust of copper smelters by reduction roasting with natural gas //Sustainable Environment Research. – 2024. – Т. 34. – №. 1. – С. 20.
- Dosmukhamedov N. et al. Behavior of As, Pb, Cu, and Zn under conditions of reduction roasting of fine dust generated by a copper smelter with natural gas //Metallurgist. – 2024. – Т. 68. – №. 4. – С. 605-614.
- Dosmukhamedov N. K. et al. Technology for extraction of Pb, Cu, Zn from a feed based on lead cake from leached dust generated by reduction-oxidation blowing of melt //Kompleksnoe Ispolzovanie Mineralnogo Syra= Complex use of mineral resources. – 2025. – Т. 334. – №. 3. – С. 78-90.