Автоматтандыру және басқару кафедрасы

Автоматтандыру және басқару кафедрасы «Автоматтандыру және телемеханика» және «Технологиялық процестер мен өндірістерді автоматтандыру» кафедралары негізінде құрылған. Оның тарихы 1960 жылдардан басталады. 2008 жылы қайта құрылымдаудан кейін осы кафедралар біріктіріліп, жаңа кафедра құрылды. Кафедраның меңгерушісі техника ғылымдарының докторы, профессор Батырбек Айтбайұлы Сүлейменов болды.

2020 жылдан 2024 жылға дейін кафедраны физика-математика ғылымдарының кандидаты, доцент Алдияров Нахыпбек Уәлиұлы басқарды. Оның басшылығымен кафедра мамандарды даярлау және ғылыми зерттеулер саласында табысты қызмет атқарды. 2021 жылы «8D07101 – Автоматтандыру және роботизация» мамандығы бойынша докторантура бағдарламасы Қазақстан инженерлік білім беру қауымдастығының (KAZSEE) аккредитациясынан сәтті өтті.

 Кафедра қызмет еткен уақыт ішінде мыңдаған инженерлер мен бакалаврлар, жүзден астам магистрлер және ондаған докторлар даярланды. Кафедра түлектері, ғылым мен өндіріс саласында 50 жылдан астам еңбек етіп, Қазақстанның дамуына елеулі үлес қосуда.

Қазіргі уақытта кафедраны техника ғылымдарының кандидаты, доцент Нұрлан Сәдуақасұлы Сәрсенбаев басқарады. Кафедраның оқытушылары жоғары білікті: 2 ғылым докторы, 9 ғылым кандидаты және 7 PhD докторлары. Академиялық дәрежесі бар оқытушылардың пайызы – 70%, бұл университеттегі ең жоғары көрсеткіштердің бірі. Барлық оқытушылар жыл сайын жобалау және іске асыру компанияларында, сондай-ақ шетелдік университеттерде өз біліктіліктерін арттырады. Мысалы, аға оқытушы, PhD докторы К. Муслимов қазіргі уақытта «Болашақ» бағдарламасы бойынша Польшада тағылымдамадан өтуде.

Студенты специальности 6В07101 - «Автоматизация и роботизация» ежегодно занимают призовые места в Республиканском Предметном олимпиаде по специальности.

«Автоматтандыру және басқару» мамандығы бойынша XIV Республикалық пәндік олимпиада жеңімпаздары, 2022 жыл.                 

«Автоматтандыру және робототехника» мамандығы бойынша мамандарды даярлаудың көпдеңгейлі жүйесі («бакалавриат – магистратура – докторантура») аясында кафедраның материалдық-техникалық базасы жаңартылып жатыр. Оқыту барысында автоматтандыру және басқару саласындағы әлемдік жетекші компаниялардың жабдықтары мен бағдарламалық өнімдері қолданылады: Siemens, Honeywell, Schneider Electric, Yokogawa, Festo және OWEN. Кафедра KazNTU-Siemens автоматтандыру жүйелері бойынша қазақстан-германдық ғылыми-зерттеу және оқу орталығын, «KazNTU-Schneider Electric» автоматтандыру бойынша кафедрааралық ғылыми-зерттеу және оқу орталығын, SCADA жүйелері бойынша ғылыми-зерттеу және оқу зертханасын, «Өнеркәсіптік автоматтандыру» ғылыми-зерттеу және оқу зертханасын құрды. Осы зертханаларда студенттер, магистранттар және докторанттар Siemens, Honeywell, Schneider Electric, Yokogawa, Festo, Fisher-Rosemount және OWEN компанияларының бағдарламалық және техникалық құралдарымен жұмыс істеуді үйренеді. Schneider Electric жабдықтарымен жабдықталған арнайы оқу орталығында қуат процестерін және робототехникалық кешендерді автоматты басқарудың нақты әдістері қолданылады.

Кафедра қызметкерлері және «Advantech Engineering» ЖШС өкілдері «Өнеркәсіптік автоматтандыру» зертханаларының ашылуында.

Автоматтандыру және қашықтан басқару кафедрасының қысқаша тарихы.
 

1961 жылы Автоматтандыру және есептеу техникасы факультетінің құрамында Автоматтандыру және телемеханика (АТМ) кафедрасы құрылды. Кафедраның негізін қалаушы және оның бірінші меңгерушісі басқару теориясы саласындағы белгілі ғалым, физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Абдеш Құрамаұлы Беделбаев болды.

Ұлы Отан соғысының қатысушысы Беделбаев А.К. 1949 жылы ҚазМУ-дың физика-математика факультетін бітіріп, 1951 жылы Ленинград политехникалық институтының аспирантурасына түсті. 1953 жылы КСРО Ғылым академиясының корреспондент мүшесі, техника ғылымдарының докторы, профессор А.И. Лурьенің жетекшілігімен кандидаттық диссертациясын сәтті қорғады. 1960 жылы ол басқару теориясы саласында қазақ ғалымының алғашқы монографиясын жариялады: «Сызықты емес автоматты басқару жүйелерінің орнықтылығы». 1964 жылы сол институтта «Ляпунов функцияларын қолдана отырып, орнықты және оңтайлы басқарылатын жүйелерді құру» тақырыбында докторлық диссертациясын қорғады. Диссертациялық кеңес мүшелері, оның ішінде КСРО Ғылым академиясының корреспондент мүшелері А.И. Лурье, Е.П. Попов және ресми оппоненттер, IFAC президенті, физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Летов А.М. және басқа да беделді тұлғалар зерттеу тақырыбының өзектілігін және кандидаттың жоғары эрудициясын жоғары бағалады.

Беделбаев А.К. Қазақ политехникалық институтында Өндірістік процестерді автоматтандыру мәселелері зертханасының алғашқы ғылыми жетекшісі және бастамашысы болды.
 1965-1966 жылдар аралығында кафедраны техника ғылымдарының кандидаты, доцент Павел Андреевич Шамин басқарды. 1967-1975 жылдары кафедраға техника ғылымдарының кандидаты, доцент Эдуард Александрович Иванов басшылық етті. Осы уақыт аралығында кафедраның материалдық базасы айтарлықтай нығайтылып, ірі өнеркәсіптік және қорғаныс кәсіпорындарымен келісімшарт жұмыстары белсенді түрде жүргізілді. Кафедраның жетекші оқытушыларының қатарында доценттер Ю.И. Малахов, Н.Я. Заславская, О.З. Рутгайзер, А.У. Үміряев, А.П. Куцы, М.М. Төлемтаев, аға оқытушылар И.Н. Малахова, И.Н. Архангельский және басқалары болды. Кафедра КСРО-ның жетекші техникалық университеттерімен келісімдер жасады: Н.Э. Бауман атындағы Мәскеу жоғары техникалық мектебі, Мәскеу энергетикалық институты, Ленинград электротехникалық институты және т.б.

Кафедрадағы зерттеулерді жалғастырған доценттер М.М. Төлемтаев пен О.З. Рутгайзер кейінірек техника ғылымдары бойынша докторлық диссертацияларын қорғады.
 1964 жылы кафедрада тарту процестерін автоматтандыру бойынша салалық ғылыми-зерттеу зертханасы ұйымдастырылды, ол өз қызметі барысында 30-дан астам өнертабысқа авторлық куәліктер алды, 100-ден астам ғылыми мақала жариялады және КСРО Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің (ВДНХ) бір алтын, бір күміс және бір қола медаліне, сондай-ақ КСРО мен Қазақ КСР ВДНХ көрмелерінің 10 дипломына ие болды. Зертхананы өндірістік процестерді автоматтандыру саласындағы көрнекті ғалым және ұйымдастырушы, техника ғылымдарының кандидаты, доцент Юрий Иванович Малахов басқарды.

1969 жылы кафедрада КСРО-ның еңбек сіңірген өнертапқышы, доцент Л.А. Брычкиннің бастамасымен «Прибор» студенттік конструкторлық бюросы құрылды. Бюро көптеген құрылғылар мен аспаптарды жасап шығарды, олар Қазақстандағы ғана емес, басқа да республикалардағы кәсіпорындарда қолданылды. Бұл аспаптардың кейбірі Қазақ КСР Ғылым академиясының Астрофизикалық зертханасы обсерваториясында, «Цветметобработка» мемлекеттік ғылыми-зерттеу және жобалау институтында және С. Орджоникидзе атындағы Мәскеу авиациялық институтында қолданылды.

1975-2004 жылдар аралығында кафедраны техникалық ғылымдар докторы, профессор Дастан Жақанұлы Сыздықов басқарды, ол сәйкестендіру теориясы және бейімделгіш басқару саласындағы танымал ғалым болып табылады. Теориялық және практикалық үлесі үшін профессор Сыздықов 1991 жылы Қазақстан Министрлер Кабинетінің ғылым және техника саласындағы сыйлығына ие болды. Оның жетекшілігімен 10 кандидаттық диссертация қорғалып, 4 докторлық диссертацияға ғылыми кеңесші болды.

Осы уақытта кафедрадағы студенттер саны едәуір өсті, сондай-ақ келісімшарттық зерттеу жұмыстарының көлемі ұлғайды. Негізгі зерттеулерге прокат өндірісін автоматтандыру, темірбетон құрылымдарын өндіру процестерін автоматтандыру, фосфорлы кен өндіруде агломерация процестерін автоматтандыру, мұнай құбырларын автоматтандыру және түсті металлургиядағы технологиялық процестерді роботтандыру кірді.

Кафедраға жаңа оқытушылар келді: доценттер С.О. Қадырбеков, С.М. Тоқтабаев, С.П. Соколова, В.Ю. Магомаев, К.С. Сматов, Г.И. Хасенова, Д.М. Әлібаев, М.Ш. Байбатшаев, Н.Т. Ісембергенов, А.Д. Жаңғозин, А.В. Заграничный, С.С. Табултаев, С.А. Құлмамиров, Д.Ф. Ахметов, А.А. Бейсембаев, О.И. Ширяева; аға оқытушылар Е.И. Шин, Ш.А. Мусин, С.К. Шұқаева, Г.Н. Карасева; оқытушылар В. Вильков, А.Ф. Косбаева, Л.Б. Іліпбаева және Н.С. Сарсенбаев. Кафедраның оқу процесін Н.Д. Клубникина мен Р. Досымбаева, инженерлер Л.Л. Давыдов, С.Н. Гилев, А. Аркабаев және А.В. Фогель қолдады.

Келісімшарттық зерттеулерді техника ғылымдарының кандидаты, доцент П.И. Маненков, техника ғылымдарының кандидаты Б.С. Джумагалиұлы және инженерлер Е. Куприянов, Т.Н. Магомаева, А.В. Антонов, Д.В. Кузнецов, С.В. Дремков, Н.М. Курмашев, A.В. Цой, М.А. Балғаев, М.И. Кәлібеков және А.К. Тохтибакиев жүргізді.

Докторлық диссертацияларды кафедра оқытушылары С.П. Соколова, К.С. Сматов, Н.Т. Ісембергенов және М.Ш. Байбатшаев қорғады.

2004 жылы кафедра меңгерушісі болып техникалық ғылымдар докторы, профессор Нәлік Төрегалиұлы Ісембергенов тағайындалды. Оның ғылыми зерттеулері жаңартылатын энергия көздерінің мәселелерімен байланысты. 2002 жылы осы тақырып бойынша докторлық диссертация қорғады. 2003-2005 жылдар аралығында ол Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Жоғары аттестациялық комитетінің сараптау кеңесінің мүшесі болды.

Осы уақытта Н.Т. Ісембергеновтың ғылыми жетекшілігімен кандидаттық диссертацияларды Нұрлан Сәдуақасұлы Сарсенбаев пен Ләззат Булатқызы Іліпбаева қорғады.

Технологиялық процестерді автоматтандыру және өндірістер кафедрасының қысқаша тарихы

Технологиялық процестерді автоматтандыру және өндірістер кафедрасының негізін қалаушы және оның алғашқы меңгерушісі қазіргі уақытта Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының академигі, техника ғылымдарының докторы, профессор Әшімов А.А. болды.

Кафедраның ерте даму кезеңінде жоғары білікті мамандар мен педагогтар іріктеліп алынды, және ғылыми басым бағыттар анықталды. Кафедра құрамына Қазақ КСР-нің ғылымға еңбек сіңірген қайраткері Г.М. Тоқтабаев, техника ғылымдарының докторы және Қазақстанның білім беру ісінің үздігі Д.Ж. Сыздықов, профессор Б.Н. Лю, доцент А.А. Афанасьев және басқалар кірді.

1971-1984 және 1990-2001 жылдары кафедраның жетекшісі болған профессор Г.М. Тохтабаев республиканың және Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының көрнекті ғалымы мен ұстазы болды. Ол 120-дан астам ғылыми еңбектің және 17 патенттің авторы. Оның жетекшілігімен 10 ғылым кандидаты даярланып, диссертацияларын қорғады, олардың арасында доценттер Ш.К. Кошимбаев, К.К. Еренчинов, Б.К. Мұқанов және С.С. Жусупбеков бар.

Кафедраның негізгі ғылыми бағыты түсті металлургия саласындағы кешенді таралған технологиялық кешендер үшін автоматтандырылған басқару жүйелерін дамыту және енгізу болды. Бұл ғылыми бағытты профессор Г.М. Тохтабаев басқарды, ол «Түсті металлургиядағы ОНИЛ АСУТП» атты салаға арналған зертхананы құрды. Г.М. Тохтабаев пен оның студенттері жетекшілік еткен кафедра тарапынан әзірленген ең көрнекті заманауи автоматтандырылған басқару жүйесі — «Түсті металлургиядағы өнеркәсіптік іріктеу, тасымалдау және тазарту кешені (АСУТП ПОТОК)».

2000 жылдан 2001 жылдың қазанына дейін кафедраның жетекшісі профессор Г.М. Тохтабаевтың шәкірті, техника ғылымдарының кандидаты, доцент Сарсенбек Сейтбекұлы Жусупбеков болды. Оның бастамасымен кафедрада «ҚазҰТЗУ-Сименс» автоматтандыру және электр қозғалтқыштары бойынша оқу-өндірістік орталық ашылды.

2001-2006 жылдары кафедраның жетекшісі техника ғылымдарының кандидаты, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген білім қызметкері, доцент Шамил Кошимбекұлы Кошимбаев болды, ол автоматтандыру және компьютерлік технологиялар факультетінің деканы және Ақпараттық технологиялар институтының директордың орынбасары болып қызмет атқарған. Доцент Кошимбаевтың жетекшілігімен кафедраның одан әрі дамуына маңызды үлестер қосылды, материалдық-техникалық базаны кеңейту және өндіріс пен ғылыммен байланыстарды нығайту жұмыстары жүргізілді. Ол 80-нен астам ғылыми, оқу және әдістемелік еңбектер жариялап, бірнеше ғылыми жобаларды басқарды. Доцент Кошимбаевтың қатысуымен Қазақстан Республикасының 050702 (бакалавриат) және 6M0702 (магистратура) мамандықтары бойынша алғашқы Мемлекеттік білім беру стандарттары әзірленді.

2006 жылдың қыркүйегінен 2020 жылға дейін кафедраның жетекшісі техника ғылымдарының докторы, профессор Батырбек Айтбайұлы Сулейменов болды. Оның жетекшілігімен кафедра мамандар даярлау мен ғылыми зерттеулерде елеулі жетістіктерге жетті.

Кафедра меңгерушісі:

Нұрлан Садуақасұлы Сарсенбаев

Телефон: +8 705 571 67 81
Электрондық пошта: n.sarsenbayev@satbayev.university
Instagram: https://www.instagram.com/kafedraavtomatizatsiiai
Кабинет: 701, 703, ГУК

Кафедраның телефон нөмірлері: 2927430.