Тау - кен ісі кафедрасы

«Тау-кен ісі» кафедрасының тарихы 1934 жылы Алматыда Қазақ Тау-кен металлургия институтының ашылуымен тығыз байланысты, онда геологиялық барлау мамандары мен гидрогеологтар даярланды. Келесі жылы кен орындарын пайдалану мамандығы, ал 1936 жылы түсті металдар металлургиясы мамандығы ашылды.

Институттың алғашқы директоры болып Ә.Бүркітбаев тағайындалды, ол сол кездегі көптеген дарынды оқытушыларды институтқа шақырды. Институт Ұлы Отан соғысы кезінде дамудың жаңа кезеңін алды. ҚазТКМИ мен Алматыға көшірілген Мәскеу Түсті металдар институтының қосылуы болды. Әрине, институтта үлкен құрылымдық өзгерістер болды, жаңа кафедралар мен мамандықтар ашылды. Сондай-ақ, КСРО-ның терең тылында, атап айтқанда, қара, түсті және сирек металдардың бай ресурстарына ие Қазақстанда пайдалы қазбаларды өндірудің маңызы артты.

Соғыс жылдарында институт сегіз мамандық бойынша дайындалған 512 инженерді шығарды.

50 - жылдардың аяғында, өзінің жиырма бес жылдығында ҚазТКМИ ірі оқу және ғылыми орталық болды. Мұнда 12 жетекші мамандық - геологиялық барлау, тау-кен, металлургия және құрылыс ісі бойынша инженерлер даярланды.

Күндізгі бөлім студенттерінің саны 1800 адамнан асты. Институттың 30 кафедрасында 160 профессор мен оқытушы жұмыс істеді, оның ішінде екі академик және алты профессор - ғылым докторлары.

1960 жылы ҚазТКМИ Қазақ политехникалық институты болып қайта құрылды. Институт қызметінің басымдығы инженер - геологтарды, кеншілер мен металлургтерді шығару болып қала берді.

Білім беру үдерісімен қатар институтта профессор-оқытушылар құрамы арасында да, студенттер арасында да үнемі ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді.

Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды жүргізуге тау-кен кәсіпорындарымен шаруашылық келісімшарт жасалды. Институттың профессорлық-оқытушылық құрамының негізгі бөлігі осы жұмыстарды жүргізуге тартылды. Жұмыстарды, әдетте, ең тәжірибелі, беделді ғалымдар басқарды.

Институт еліміздің көп жүздеген кәсіпорындар байланысты. Қазақстан Ғылым Академиясының ғалымдарымен және тау-кен ісі институтымен бірлесіп өндірістің проблемалық мәселелері шешілді. Бірлескен жұмыстардың қорытындысы Қазақстанның пайдалы қазбалар кен орындарын игерудің жаңа әдістері, тау-кен өндіру кәсіпорындарында жаңа технологияларды енгізу және т.б. болды.

Беделді ғалымдардың болуы ҚазПТИ-да аспирантура арқылы жас ғылыми қызметкерлерді кеңінен даярлауға мүмкіндік берді.

ҚазПТИ-дің ғылыми-педагогикалық қызметкерлері көптеген монографиялардың, авторлық куәліктердің, брошюралардың, мақалалардың, оқу құралдарының авторлары болды.

Студенттік ғылым да дамыды. Тәжірибелі оқытушылардың жетекшілігімен олар әртүрлі практикалық және теориялық мәселелерді шешіп, ғылыми ойлау дағдыларын дамытты. Ең белсенді студенттер әртүрлі студенттік ғылыми-техникалық конференцияларға қатысты.

1994 жылы Қазақстан Республикасы Министрлер Кеңесінің шешімімен ҚазПТИ-дің білім беру саласына сіңірген зор еңбегі үшін Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті болып қайта құрылды.

2015 жылы ҚазҰТУ-дың Қазақстан Британ университетімен бірігуі орын алды.

1935 жылы "Тау-кен ісі" кафедрасы ашылған күннен бастап кафедраның атауы бірнеше рет өзгерді, даярланған арнаулы мамандардың саны да көбейді. Пайдалы қазбаларды өндіру кафедрасының бірінші меңгерушісі профессор Г.В. Ключанский тау-кен ісі саласындағы елімізге белгілі ғалым болды. 1947 жылы көмір кен орындарын әзірлеушілердің технолог-мамандарын оқытуды бастады. Сонымен, 1961 жылы кафедра «Пайдалы қазбалар кен орындарын игерудің технологиясы және кешенді механикаландыру» деп аталды. 1964 жылға дейін кафедраны А.С. Попов басқарды, ал 1964 жылдан 1980 жылға дейін кафедраны ҚазКСР ҒА академигі, техника ғылымдарының докторы, профессор Ө.А. Байқоңыров басқарды.

1988 жылы ТРМ кафедрасы екіге бөлінді. ПИ кенорындарын әзірлеуші-мамандар «Ашық тау-кен жұмыстары» кафедрасында ашық тәсілмен дайындала бастады. 2016 жылға дейін кафедраны техника ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі Б.Р. Рақышев басқарды.

2016 жылы «Ашық тау-кен жұмыстары», «Пайдалы қазбаларды жерасты өңдеу» және «Тау-кен жыныстарын жарылыспен қирату және шахта құрылысы» кафедралары бірыңғай «Тау-кен ісі» кафедрасына заңды түрде біріктірілді. Осылайша, 1936 жылдан бастап кеншілер кафедрасының тарихы Кеңестік кезеңнің көрнекті ғалымдарымен тығыз байланысты. Қайта ұйымдастырылған "Тау-кен ісі" кафедрасын басқарған т.ғ.к. Қ.Б. Рысбековтың алдында дайындықтың аралас бағыттарының бакалаврларын, магистрлерін, PhD докторларын даярлайтын бұрынғы ұқсас кафедралар арасындағы ажырағысыз байланыстарды нығайту, оқу процесін жетілдіру және минералдық шикізат нарығында бәсекелестіктің артуы кезінде қазіргі заманғы қарқынды дамып келе жатқан экономиканың талаптарына жауап беретін білікті кадрлар шығару міндеттері қойылды.

Институт сияқты кафедра да түрлі елдердің жоғары оқу орындарымен тығыз халықаралық байланыста. Тығыз шығармашылық халықаралық байланыстардың нәтижесі институттың профессорлық–оқытушылық құрамының халықаралық ғылыми конференцияларға, симпозиумдарға, конгрестерге кеңінен қатысуы, шетелге тағылымдамаға шығуы болып табылады.

2020-2021 оқу жылынан бастап конкурстық негізде кафедра меңгерушісі болып тех. ғылым докторы, профессор Молдабаев С.К. тағайындалды. Кафедраның ПОҚ тау-кен металлургиялық және отын-энергетикалық кешендерді, кенді емес құрылыс материалдарын дамытудың қазіргі кезеңінде "Тау-кен инженериясы"білім беру бағдарламасы түлектерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру арқылы кенші мамандығының беделін көтеру мақсатын қойды.

Satbayev University-дің 90 жылдығы және Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының ірі ғалымы, педагогы, академигі, еліміздің еңбек сіңірген қайраткері, Қ.И. Сәтбаев атындағы ҚазҰТЗУ құрметті ректоры, техника ғылымдарының докторы, профессор Баян Ракишевтің 90 жылдығына орай ТМК-124-те "Тау-кен ісі" кафедрасының геомеханика және геотехнология ғылыми-зерттеу зертханасының ашылуы өтті".

№АР15573240 "Терең іргелес кен кен орындарын ашық игеру жобасына тік бұрышты қабаттармен тау-кен жұмыстарын қарқындату әдісін енгізу" тақырыбындағы грант шеңберінде ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландырудың неғұрлым перспективалы жобалары (ғылыми жетекші С.К. Молдабаев) GCTS компаниясының сынама дайындау бөлімшесімен бір осьті сығуға арналған UCT-1000 әмбебап сервогидравликалық жүйесі сатып алынды (АҚШ). Бизнес-серіктес "Соколов – Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі"АҚ арқылы озық тау-кен өндіруші компаниялардың бірі-ERG болды. UCT-1000 сандық серво контроллерімен және SCON -1400 сымсыз деректерді жинау жүйесімен жабдықталған. Серво контроллері кез-келген қосылған сенсорлармен немесе нақты уақыт режимінде есептелген кірістермен өзара әрекеттесуді қамтамасыз етеді. Сынау үшін сапалы үлгілерді алу RCD-250 өзек бұрғылау станогы, RLS-100 тасты топырақ кесу станогы, RSG -500 соңғы тегістеу станогы, RFG-100 жазықтық сенсоры арқылы қамтамасыз етіледі.

Кафедраның материалдық-техникалық базасын одан әрі нығайтуға №BR21881939 "Тау-кен металлургия кешені үшін ресурс үнемдейтін энергия өндіруші технологияларды әзірлеу және инновациялық инжинирингтік орталық құру" бағдарламасы шеңберінде ТМК инновациялық инжинирингтік орталығын құру арқылы қол жеткізіледі (бағдарлама жетекшісі М.М. Бегентаев, ғылыми жетекшісі К.Б. Рысбеков).

Мұнда да бағдарламаны бірлесіп қаржыландыру арқылы "ERG ғылыми-зерттеу инжинирингтік орталығы" ЖШС арқылы ERG компаниясы инвестор болды. Осы орталықтың геомеханика және геотехнология зертханасы үшін 2023 жылдың соңында GCTS (АҚШ) "Новатест Қазақстан" ЖШС арқылы тәуелсіз үш осьті қысу жағдайында тау жыныстарын сынауға арналған RPS-200 автоматтандырылған сервогидравликалық жүйесі тапсырылды. Зертхананы түпкілікті қайта жарақтандыру Сorrelated Solutions Inc компаниясының статикалық және динамикалық қосымшаларымен жұмыс істеу үшін VIC-3D деформацияланған күйін талдау жүйесімен бірге автоматты тұрақтандырғышпен және динамикалық жүктеме жетегімен үш осьті қысу жағдайында тау жыныстарын сынау үшін RTR-5500 әмбебап автоматтандырылған сервогидравликалық жүйесін сатып алу арқылы көзделеді. Бүкіл периметрі бойынша жалпыланған қабаттарда да, секторлық геомеханикалық модельдерде де тау-кен жұмыстарының кернеулі-деформацияланған күйін тікелей бағалау 128 Гбайт жедел жады және 16 бағдарламалық өнімнен тұратын толық rocscience пакеті орнатылған соңғы буын көп ядролы процессоры бар құрылған есептеу станциясы арқылы жүзеге асырылады.

"Тау-кен ісі" кафедрасының ПОҚ-ның жүз пайыздық дәрежесі, біліктілікті арттыру курстарынан өту, интеграцияланған ақпараттық кешендерді (Geovia Surpac ядросы, AutoCAD) және RS2, RS3 сатып алу, Dezwik, Micromine, RPM Global, VentSim, Netpromine мен 12 жұмыс орнына лицензиялық келісімдер жасау оқу процесіне интеграцияланған пәндерді енгізуге мүмкіндік берді тау-кен ісіндегі ақпараттық кешендер және геомеханикалық процестерді сандық 3D модельдеу.

Кафедра сонымен қатар бакалаврларды, магистранттарды және докторанттарды дайындау үшін оқу процесінде қолданылатын лицензиялық бағдарламалық қамтамасыз етумен, Аспаптармен, жабдықтармен, техника мен технологиялардың қолданыстағы макеттерімен жабдықталған оқу-зертханалық базаға ие. Ескірген жабдықтарды университет есебінен және демеушілер тау-кен кәсіпорындары есебінен жаңарту тұрақты жүргізілуде.

Мақсаттары мен міндеттері

«Тау-кен ісі» кафедрасы бакалаврларды, магистранттарды және PhD докторанттарын үш білім беру траекториясы бойынша дайындайды: «Шахта және жерасты құрылысы», «Пайдалы қазбалар кен орындарын ашық түрде өңдеу» және «Пайдалы қазбалар кен орындарын жерасты өңдеу». Көптеген жылдар бойы қалыптасқан дәстүрлер мен жинақталған тәжірибе Қазақстанның тау-кен өндіру өнеркәсібі үшін сұранысқа ие мамандарды даярлауға мүмкіндік береді.

Кафедра міндеттері:

• «Тау-кен инженериясы» білім беру бағдарламалары бойынша бакалаврлар, магистранттар мен PhD докторанттарын дайындаудың тұжырымдамалық негіздерін әзірлеу;
• Оқу процесіне заманауи білім беру технологиялары мен әдістемелерін енгізу негізінде ББ жетілдіру.
• Пәндердің негізгі әдістемелік материалдарын әзірлеу және оларды ҚазҰТЗУ порталында орналастыру;
• Оқытушылар үшін әдістемелік семинарларды ұйымдастыру және оқыту сапасын талдау (оқыту технологиясы, әдістемелік талаптар, Көрнекі құралдар, бағдарламалық ақпараттық кешендерді, оқытудың мультимедиялық құралдарын пайдалану және т.б.);
• Білім беру бағдарламасының қажеттілігін ескере отырып, оқу процесін ғылыммен және өндіріспен интеграциялауға көмек көрсету;
• Жұмыс берушілердің қажеттіліктерін, түлектердің алған білім сапасына қанағаттануын бақылау және талдау;
• Мамандықты одан әрі дамыту перспективасы мәселелерін қарастыру;
• ББ оқу-әдістемелік қамтамасыз етуді жүйелі жетілдіру;
• Республиканың тау - кен кәсіпорындары мен ғылыми-зерттеу институттарында білім алушылардың практикалық дайындығын кеңейту;
• Кафедрада ғылыми зерттеулер үшін мақсатты жағдай жасау;
• ПОҚ мен білім алушыларды бастамашыл, мемлекеттік бюджет және шаруашылық келісімшарт ҒЗЖ-ға тарту.
• Кафедраның жетекші ПОҚ ғылыми мектебін қалыптастыру.
• Магистратураға жыл сайын 30-ға дейін, ал PhD докторантураға 10-ға дейін оқуға түсушілер санын ұлғайту.
• Әлемнің жетекші университеттерімен жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру түлектерінің екі дипломдық даярлығы.

Оқытушылардың ғылыми конкурстарға, сыйлықтар мен марапаттарға қатысуы

2022-2023 жылы аралығында Молдабаев Серік Құрашұлына "үздік ғылыми қызметкер" сыйлығы беріліп, қауымдастырылған профессор ғылыми атағын Алменов Талгат Макулбекович, Куттыбаев Айдар Ермеккалиевич, Абен Ерболат Халидиллаұлы, Ахметканов Далелхан Кайратулы алды.

Миссия және стратегия

Тау-кен ісі саласында еңбек нарығында сұранысқа ие, кеніштерді цифрландыруға және Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытуға бағытталған, жеткілікті әлеуметтік-жеке, ұйымдастырушылық-басқарушылық, кәсіптік, арнайы техникалық білімі бар және елдің тау-кен өндіру саласының өнеркәсіптік кәсіпорындары мен ұйымдарында жұмыс істеу үшін функционалдық міндеттерді жүзеге асыруға қабілетті мемлекеттік бағдарламаларды орындауға арналған жаңа буынның бәсекеге қабілетті, жоғары білікті кадрларын даярлау.

2022-2023 оқу жылында келесі халықаралық меморандумдар мен ынтымақтастық туралы келісімдер жасады:

1. Фрайберг Тау-Кен Академиясымен (Германия) ынтымақтастық туралы келісім жасалды;

3. Томск Политехникалық Ұлттық Зерттеу Университетімен ынтымақтастық туралы келісім жасалды;

4. Ферғана Политехникалық Институтымен Меморандумға қол қойылды;

5. "Нукус" Тау-Кен Институтымен Меморандумға қол қойылды;

6. 26.04.2022 жылы И.Каримов Атындағы Ташкент Мемлекеттік Техникалық Университетінің Алмалық филиалымен ынтымақтастық туралы негіздемелік келісім жасалды.

Кафедраның қызметі Қ.И. Сәтбаев атындағы ҚазҰТЗУ-дың стратегиялық даму жоспары, алға қойған мақсаттары мен міндеттеріне, миссияларына сәйкес ұйымдастырылған және оларды жүзеге асыруға бағытталған.

Біздің студенттер мен магистранттар келесі кәсіпорындарда өндірістік практика өтуге және өздерінің кәсіби біліктілігін арттыруға мүмкіндік алады:

1. "Антал"ЖШС 22.08.2022 ж. №08-33/19у ынтымақтастық туралы Меморандум;

2. "Интеррин" ҒЖК ЖШС 01.03.2022ж. №03-03/19у ынтымақтастық туралы Меморандум;

3. Келісім шарт 07.10.2021ж. №539 "Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі"АҚ;

4. Келісім шарт 08.11.2021ж. №764 Д. Қонаев атындағы тау-кен ісі институты

5. Келісім шарт 23.06.2022ж. № 1-22/06, "ABER mining"ЖШС;

6. Келісім шарт №16-11/4/10/1060 12.05.2016ж. "Қазхром"ТҰК АҚ;

7. Келісім шарт 26.04.2018ж. №18/18У келісім, Алматы қ. "Алтыналмас АК" АҚ;

8. Келісім шарт 22.10.2021ж. №640 "Алматы Метроқұрылыс"АҚ;

9. Келісім шарт 09.11.2017ж. №1710-1909/73-026116,"Қазақмыс" корпорациясы ЖШС;

10. Келісім шарт 01.11.2021ж. №686 "Қазфосфат"ЖШС;

11. 2023 жылғы шарт тұрақты негізде KAZ Minerals ЖШС.

Байланыс

Молдабаев Серик Курашович
Кафедра меңгерушісі
ТКМҒ 234
+7 727 320 41 89
s.moldabayev@satbayev.university

 kafedra_gornoe_delo

mining@satbayev.university