«Жоғары математика және модельдеу» кафедрасы
«Математика» кафедрасының тарихы 1934 жылдан бастау алады. Сол жылы жаңадан ашылған Тау-металлургия институтының құрамында «Жоғары математика және теориялық механика» кафедрасы ұйымдастырылған болатын.
Кафедраның алғашқы меңгерушісі қызметін Воловик В.И. (1934–1935 жж.) атқарды.
1935 жылы кафедра басшылығына Томск политехникалық институтының түлегі Ермек Әлімхан тағайындалды. Ол қазақ тілінде тұңғыш математикалық оқулық шығарған және қазақ математиктерінің арасында бірінші болып профессор атағын алған ғалым еді. Алайда сол уақыттың саяси қуғын-сүргін толқыны оны да айналып өтпеді: 1938 жылы ол «алашордашыл» деп айыпталып, қуғындалды.
Әр жылдары кафедраны келесі ғалымдар басқарды:
– доцент Старков Н.С. (1937–1941 және 1943–1952 жж.);
– профессор, ф.-м.ғ.д. Ахиезер Н.И. (1941–1943 жж.);
– профессор Горшин С.И. (1952–1962 жж.);
– доцент Хаймульдин О.М. (1962–1972 жж.);
– доцент Қалижанов У.К. (1972–1979 жж.);
– профессор Хайруллин Е.М. (1979–2000 жж.).
1995 жылы жаңа «Қолданбалы математика» кафедрасы ашылып, оны ф.-м.ғ.д., профессор Сақабеков А.С. басқарды.
1999 жылы кафедраға түлектер даярлайтын кафедра мәртебесі беріліп, «Пәнаралық қолданбалы математика» мамандығы бойынша студенттерді оқыту басталды.
2000 жылдың шілдесінде «Қолданбалы математика» және «Жоғары математика» кафедралары біріктіріліп, «Математика» кафедрасы құрылды. Ол Әль-Машани атындағы Жаратылыстану-гуманитарлық институтының құрамына енді.
Кафедраның алғашқы меңгерушісі болып ф.-м.ғ.д., профессор Сақабеков А.С. тағайындалды.
2000–2020 жылдардағы даму кезеңі
2002–2004 жылдары кафедраны ф.-м.ғ.д., профессор Тұңғатаров А.Б. басқарды.
2004–2016 жылдары кафедра меңгерушісі қызметін профессор Сатыбалдыев О.С.,
2016–2019 жылдары — ф.-м.ғ.к., доцент, профессор Кельтенова Р.Т. атқарды.
Кафедрада әр жылдары ҚР БҒМ-нің «Жылдың үздік оқытушысы» мемлекеттік грантының алты иегері жұмыс істеді:
Қасымов Е.А. (2006), Хасеинов К.А. (2005, 2006), Айдос Е.Ж. (2006), Отарбаев Ж.О. (2006), Сатыбалдыев О.С. (2007), Хайруллин Е.М. (2009).
«Математика» кафедрасы 01.01.02 – «Дифференциалдық теңдеулер және математикалық физика» мамандығы бойынша кандидаттық және докторлық диссертацияларды қорғау жөніндегі жетекші ұйым ретінде танылды.
Кафедра 510230 – «Қолданбалы математика және информатика» мамандығы бойынша бакалаврларды даярлап, «Жүйелік бағдарламашы, математик-инженер», математикалық модельдеу және болжау саласының маманы біліктілігін берді.
2007 жылы кафедра 5В070500 – «Математикалық және компьютерлік модельдеу» мамандығын ашты. Бұл мамандық түлектері техника және технология бакалавры дәрежесін алды.
2008 жылдың қыркүйегінде 5М070500 – «Математикалық және компьютерлік модельдеу» мамандығы бойынша магистратура ашылды.
2019 жылдың 15 наурызында профессор, ф.-м.ғ.д. Даирбеков Н.С. жетекшілігімен «Математика және кибернетика» ғылыми-білім беру орталығы (НОЦ МиК) құрылды. Ол Ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар институтының құрамына енді, ал кафедра «Математика» аталмыш орталықтың құрамына қосылды.
Орталық құрамында «Sigma Lab» және «Cuda Lab» зертханалары ашылды.
2019–2021 жылдары НОЦ МиК аясында апталық семинарлар өткізілді:
Көлік ағындарын басқару – проф. Даирбеков Н.С.;
Қабатталған көптүрліліктердегі талдау – проф. Пенкин О.М.;
Логистикалық есептер – проф. Даирбеков Н.С.;
Қаржы семинары – доц. Кельтенова Р.Т.
Кафедраның басты мақсаты – институт миссиясына сай оқу, ғылыми және инновациялық қызметті жүзеге асыру арқылы бәсекеге қабілетті жоғары білікті мамандар даярлау болып табылады.
2020 жылдан бүгінге дейінгі кезең
2020–2023 жылдары кафедра қызметкерлері ҚР БҒМ Ғылым комитетінің тапсырысы бойынша келесі ғылыми жобаларды орындады:
– «Ұшатын аппараттардың аэродинамикалық сипаттамаларын бірөлшемді бейстационарлы моменттік теңдеулер жүйесі арқылы анықтау» жобасы (№AP08856926), ғылыми жетекшісі — проф., ф.-м.ғ.д. Сақабеков А.С., қаржыландыру көлемі – 42 млн 124 мың тг.
– «Жаңа күшті минималды теориялардағы алгебралық және анықталатын тұйықталулар» жобасы (№AP09058419), ғылыми жетекшісі — проф., ф.-м.ғ.д. Вербовский В.В., қаржыландыру көлемі – 18,5 млн тг.
2018 жылдан бастап кафедра базасында «International Journal of Advances in Applied Mathematics and Modeling» ғылыми журналы жарық көріп келеді (DE GRUYTER POLAND баспасынан, Варшава).
Кафедра ғалымдары Қазақстан Республикасы ҰҒА, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, М.В. Ломоносов атындағы ММУ, В.А. Стеклов атындағы математика институты, Ресей ғылым академиясының механика институты және Новосібір қаласындағы Есептеу орталығымен тығыз ғылыми байланыс орнатқан.
Кафедра оқытушылары мен студенттері халықаралық конференциялар мен олимпиадаларға белсенді қатысады. 2016 жылы ҚазҰТУ студенттері Израильдің Ариэль қаласында өткен халықаралық интернет-олимпиаданың суперфиналында жүлделі орындарға ие болды.
2021 жылы кафедра студенттері доцент Мадалиева С.Н. жетекшілігімен Астана қаласында өткен республикалық математика олимпиадасына қатысып, жоғары нәтижелер көрсетті.
Қайта құрылымдану және жаңа бағдарламалар
2021 жылдың тамыз айында НОЦ «МиК» қайта ұйымдастырылып, оның негізінде «Жоғары математика» кафедрасы құрылды. Ол Негізгі білім беру институтының құрамына енді. Кафедраны а.ғ.к., қауымдастырылған профессор Уалиев Жомарт Разханович басқарды.
2022 жылдың 1 қыркүйегінен бастап кафедра Автоматика және ақпараттық технологиялар институтының құрамына өтті және «Жоғары математика және модельдеу» деп аталды.
Оған үш білім беру бағдарламасы берілді:
6В06103 – «Математикалық және компьютерлік модельдеу»;
7M06105 – «Кибернетика және жасанды интеллект»;
8D06104 – «Кибернетика және жасанды интеллект».
2022 жылдың 15 желтоқсанынан бастап кафедраны қауымдастырылған профессор, ф.-м.ғ.к. Түлешева Гүлнара Әліповна басқарып келеді.
Қазіргі таңда кафедрада 25 штаттық оқытушы жұмыс істейді, олардың ішінде:
– 1 ғылым докторы,
– 13 ғылым кандидаты мен доцент,
– 1 PhD,
– 8 аға оқытушы (оның 5-і магистр),
сондай-ақ 10 қосымша (қоса атқарушы) оқытушы бар.
2023 жылдың маусым айында кафедра екі жаңа білім беру бағдарламасын ашты:
7M06110 – «Digital Modelling»,
8D06105 – «Digital Modelling».
7M06110 бағдарламасының миссиясы – қазіргі заманғы аналитикалық, сандық және эксперименттік әдістерді, сондай-ақ математикалық және компьютерлік модельдеу тәсілдерін пайдалана отырып, инженерлік есептерді өз бетінше шеше алатын жоғары білікті мамандар даярлау.
8D06105 бағдарламасының мақсаты – ақпараттық технологиялар мен компьютерлік ғылымдар саласындағы мамандар арасынан математикалық және цифрлық модельдеу бойынша терең білімге ие ғалымдар даярлау.
Кафедра оқытушылары Coursera платформасында кәсіби біліктілікті арттыру курстарынан жүйелі түрде өтеді.
2024–2025 оқу жылында ф.-м.ғ.д., профессор Сақабеков А.С. ғылым мен білімнің дамуына қосқан зор үлесі үшін университеттің «Алтын қоры» құрамына енгізілді.
2025–2026 оқу жылында ол Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың Жарлығымен «Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері» медалімен марапатталды.
