«Жоғары математика және модельдеу» кафедрасы

Математика кафедрасының тарихы 1934 жылдан басталады. Тау-кен металлургия институтының ашылуына байланысты «Жоғары математика және теориялық механика» кафедрасы ұйымдастырылды. Кафедраның бірінші меңгерушісі Воловик В.И. (1934-1935 жж.).

1935 жылы кафедраны Томск политехникалық институтының түлегі Ермек Әлімхан басқарды. Ол қазақ тілінде тұңғыш оқулық шығарды, профессор атағын алған тұңғыш қазақ математигі болды. Алайда сол кездегі көптеген көрнекті тұлғалардың тағдыры бұл кісіні де айналып өтпеді, 1938 ж. «Алаш-Орда» партиясының мүшесі болып жарияланып, қуғын-сүргінге ұшырады. Осы жылдар ішінде кафедраны доцент Старков Н.С. (1937-1941 жж. және 1943-1952 жж.); профессор, физика-математика ғылымдарының докторы Ахиезер Н.И. (1941-1943 жж.); профессор Горшин С.И. (1952-1962 жж.); доцент Хаймулдин О.М. (1962-1972 жж.); доцент Қалижанов У.Қ. (1972-1979 жж.); профессор Хайруллин Е.М. (1979-2000 жж.) басқарды.

1995 жылы жаңа «Қолданбалы математика» кафедрасы ашылды, оны профессор, физика-математика ғылымдарының докторы Сақабеков А.С. басқарады.  1999 жылы кафедра бітіруші кафедра мәртебесін алып, «Пәнаралық қолданбалы математика» мамандығы бойынша студенттерді дайындауды бастады.

2000 жылдың шілдесінде «Қолданбалы математика» және «Жоғары математика» кафедраларының негізінде әл-Машани атындағы жаратылыстану-гуманитарлық институтына қарайтын жаңа «Математика» кафедрасы құрылды.

«Математика» кафедрасының бірінші меңгерушісі профессор, физика-математика ғылымдарының докторы Сақабеков А.С. болды.

2002-2004 жж. кафедраны профессор, физика-математика ғылымдарының докторы Тұңғатаров А.Б. басқарды. Ал 2004-2016 жылдары профессор Сатыбалдиев О.С., 2016-2019 жылдары кафедраны Қазақ мемлекеттік аграрлық университетінің профессоры, доценті, физика-математика ғылымдарының кандидаты Келтенова Р.Т. басқарды.

Осы жылдар ішінде кафедрада Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Жылдың үздік оқытушысы» мемлекеттік грантына 6 (алты) үміткер жұмыс істеді және қызмет етуде олар: Қасымов Е.А. (2006), Хасеинов Қ.А. (2005 және 2006), Айдос Е.Ж. (2006), Отарбаев Ж.О. (2006), Сатыбалдиев О.С. (2007), Хайруллин Е.М. (2009).

«Математика» кафедрасы 01.01.02 – «Дифференциалдық теңдеулер және математикалық физика» мамандығы бойынша кандидаттық және докторлық диссертацияларды қорғау бойынша жетекші ұйым болды. 510230 – «Қолданбалы математика және информатика» мамандығы бойынша «Жүйелік бағдарламашы, инженер-математик», математикалық модельдеу және болжау саласындағы маман біліктілігі бойынша бакалаврларды дайындады.

2007 жылы rафедрада жаңа мамандық 5В070500 «Математикалық және компьютерлік модельдеу»  ашылды. Бұл мамандықтың түлектері техника және технология саласындағы академиялық бакалавр дәрежесін алады. 2008 жылдың қыркүйек айында 5М070500 – «Математикалық және компьютерлік модельдеу» мамандығы бойынша магистратура ашылды.

2019 жылдың 15 наурызы профессор, физика-математика ғылымдарының докторы Н.С. Даирбековтің жетекшілігімен Ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар институтының құрамына кіретін «Математика және кибернетика» ғылыми-білім беру орталығы құрылды. Сол күні математика кафедрасы ғылыми-білім беру орталығы құрамына енді. «Sigma Lab» және «Cuda Lab» зертханалары ғылыми-білім беру орталығында қолжетімді болды.

2019-2021 жылдары ғылыми-білім беру орталығы келесі бағыттар бойынша апта сайынғы семинарлар өткізді:

1. Қозғалыс ағынын басқару – физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Н.С. Даирбековтің  жетекшілігімен,

2. Қабатты жиынтықтар бойынша талдау – профессор, физика-математика ғылымдарының докторы Пенкина О.М. жетекшілігімен.

3. Логистикалық есептер – профессор, физика-математика ғылымдарының докторы Н.С. Даирбековтің  жетекшілігімен.

4. Қаржылық семинар – доцент, ф.м.ғ.к. Р.Т. Келтенованың жетекшілігімен.

Сондай-ақ, «Математика және кибернетика» ғылыми-білім беру орталығы  және «Қолданбалы механика» кафедрасымен бірлескен семинарлар өткізілді

Институт мақсаттары контекстіндегі кафедраның мақсаттары:

«Жоғары математика және модельдеу» кафедрасының, сондай-ақ Автоматтандыру  және ақпараттық технологиялар институтының негізгі мақсаты – жоғары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлау үшін заманауи талаптарға жауап беретін оқу үдерісін, ғылыми-зерттеу қызметін, инновациялық жұмыстарды ұйымдастыру және жүзеге асыру.

Қазақ ұлттық зерттеу техникалық университеті жетекші техникалық университет бола отырып. Қ.И. Сәтбаев атындағы жаңа буынның техникалық білімі бар мамандарды дайындау арқылы қоғамның интеллектуалдық және кәсіби дамуына үлес қосуда.

«Жоғары математика және модельдеу» кафедрасының миссиясы университеттің негізгі міндетін орындау – Қазақстанның инновациялық экономикасы үшін бәсекеге қабілетті техникалық мамандардың жаңа буынын дайындауды қамтамасыз ету. Оны жүзеге асыру  үшін:

- жұмыс берушілермен және университет серіктестерімен келісілген білім беру бағдарламаларының ғылыми нәтижелерін пайдалану арқылы студенттердің ғылыми-зерттеу қызметі арқылы дамыту және студенттерде кәсіби құзіреттілікті қалыптастыру;

- ғылым мен техниканың басым бағыттарын ескере отырып, білім беру бағдарламалары мен технологияларын әзірлеу (көмірсутектік кешеннің және мұнай-химияның жаңа технологиялары, тау-кен, геологиялық және металлургиялық өнеркәсіптерді, құрылыс индустриясын және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты, энергетиканың кешенді инновациялық технологияларын дамыту), машина жасау, ақпараттық-коммуникациялық және ғарыштық технологиялар);

- университет-өндіріс кооперациясын және ғылыми ұйымдармен, мектептермен, гимназиялармен және колледждермен серіктестікті дамыту;

- қосымша білім беру және оқыту бағдарламаларын әзірлеу арқылы педагогтар мен қызметкерлердің кәсіби біліктілігін үздіксіз арттыру.

Кафедраның сапа саласындағы мақсаты – СТ ҚазҰТЗУ-01-2022 «Сапа менеджменті жүйелері» халықаралық стандартымен реттелетін сапа менеджменті жүйесіне қойылатын талаптарды барынша орындау.

Кафедраның ғылыми бағыттары мен ғылыми-зерттеу жұмыстары (СҒЗЖ):

2015-2017 жылдары «Математика» кафедрасында «Көлденең және бағытты ұңғымалардың жоғары технологиялық аяқтау сұлбаларын жобалау әдістемесін әзірлеу» тақырыбы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді.

Бағыты: Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, шикізат пен өнімдерді өңдеу. ҚР Білім және ғылым министрлігінің гранты, қаржыландыру көлемі шамамен 12 миллион теңгені құрады. Ғылыми жетекшісі: доцент, т.ғ.к. Сағындықов Б.Ж.

2018 жылдың қаңтар айынан бастап Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетімен 05.03.2018 жылғы №110 келісімі негізінде ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді. Бағыты: Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, шикізат пен өнімдерді өңдеу, №АР05133634. 2018-2020 жж гранттық қаржыландыру көлемі 30 млн теңгені құрады. Ғылыми жетекшісі профессор, физика-математика ғылымдарының докторы А.С. Сақабеков.

Кафедрада «SIGMA Labs» ғылыми зертханасында доцент Сәрсенгелдин М.М. жетекшілігімен белгілі ғалымдардың, кафедраның профессорлық-оқытушылық құрамының, ҚазҰТЗУ-дың әртүрлі мамандықтарының бакалаврлары мен магистрлерінің қатысуымен семинарлар тұрақты түрде өткізілді.

Семинарларда студенттер мен магистранттар Thomson Reuters дерекқорына енгізілген халықаралық журналдардың ғылыми мақалалары бойынша баяндамалар жасады.

2018 жылдан бастап кафедра «Қолданбалы математика және модельдеу» саласындағы жетістіктердің халықаралық журналын шығарады. «DE GRUYTER POLAND» (Bogumiła Zuga 32A Str.01-811 Варшава, Польша) баспасында жарияланған.

Ғылыми жұмыста кафедра АТҚМ, АКТ, ҚР ҒА, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-імен, М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетімен, В.А. Стеклов атындағы математика институтымен, Ресей ғылым академиясының Сібір бөлімшесінің есептеу орталығымен (Новосибирск), М.В. Келдыш атындағы қолданбалы математика институтымен (Мәскеу), Ресей ғылым академиясының механика проблемалары институтымен тығыз байланысты. Кафедра оқытушылары халықаралық ғылыми конференциялар мен симпозиумдарда белсенді баяндамалар жасайды.

Жұмыс жоспарына сәйкес кафедрада жыл сайын бакалаврлар арасында математикадан университеттік студенттік олимпиадалар, интернет олимпиадалар және студенттердің ғылыми конференциялары өткізіледі.

Әр жылдары кафедраның профессор-оқытушылар құрамы мен ҚазҰТУ студенттері математикадан халықаралық олимпиадалар мен Халықаралық студенттік Интернет-олимпиаданың жеңімпаздары болды, 2016 жылғы қыркүйекте Ариэль қаласында (Израиль) өткен осы олимпиаданың суперфиналына қатысты.  Ж.Ж. Шатманов  халықаралық интернет-олимпиаданың суперфиналында қазылар алқасының мүшесі ретінде. Сондай-ақ, 2021 жылдың желтоқсан айында ассоц. профессор С.Н. Мадалиеваның жетекшілігімен  студенттер Астана қаласында өткен математикадан Республикалық олимпиадаға белсенді қатысып, жоғары орындарға ие болды.

Сағындықов

Математика кафедрасында 6М070500 – «Математикалық және компьютерлік модельдеу» мамандығы бойынша магистратураға түскісі келетін бакалаврлар арасында интернет олимпиадалар өткізіледі.

2020-2023 жылдың қазан айы Ғылыми-зерттеу жұмысы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің 03.05.2018 жылғы №110 келісімі негізінде жүргізілді. Бағыты: Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, шикізат пен өнімдерді өңдеу. Ғылыми жоба «Әуе кемелерінің аэродинамикалық сипаттамаларын момент теңдеулерінің стационарлық емес сызықты бір өлшемді жүйесін қолдану арқылы анықтау», №AP08856926. Қаржыландыру көлемі 42 млн 124 мың теңге. Ғылыми жетекшісі профессор, физика-математика ғылымдарының докторы А.С. Сақабеков.     

«Жаңа күшті минималды теориялардағы алгебралық және анықталатын тұйықталулар туралы» жобасына сәйкес, № AP09058419. Қаржыландыру көлемі 18 млн 500 мың теңгені құрады. Ғылыми жетекшісі профессор, физика-математика ғылымдарының докторы В.В. Вербовский.

Білім беру бағдарламалары:

Оқу-әдістемелік жұмыс

1. «Математика» кафедрасы 5В070500 және 5М070500 – «Математикалық және компьютерлік модельдеу» мамандықтары бойынша бітіруші кафедра болып табылады және осы мамандықтың оқу бағдарламасына жетекшілік етеді.

2. 2018 жылдың желтоқсан айында мамандықтар жіктеуішінің күшін жойған ҚазҰТЗУ бакалавриат мамандықтарының білім беру бағдарламалары үшін 2018 жылғы Мемлекеттік жоғары білім стандартына сәйкес математикалық пәндер циклінің сипаттамасы үш тілде (қазақ, орыс және ағылшын) әзірленді.

3. Жаңа мамандық бойынша 1, 1,5 және 2 жылдық магистратура мен докторантураға жаңа білім беру бағдарламалары әзірленді: 7М06105 – «Кибернетика және жасанды интеллект» үш тілде (қазақ, орыс және ағылшын) және 8D06104 – «Кибернетика» және жасанды интеллект».

4. Кафедра қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерді дайындап басып шығарды, авторлары: О.С. Сатыбалдиев, Е.Т. Божанов, Е.М. Хайруллин, Е.А. Қасымов, С.Б. Әубәкір, Е.Ж. Айдос, Қ.А.   Хасеинов, У.Б. Жаңбырбаева, Б.Ж. Сағындықов, В.В. Вербовский, Г.Д. Сматова, Б.С. Турусбекова.

«Математика және кибернетика» ғылыми-білім беру орталығы келесі білім беру бағдарламаларына жетекшілік етті:

1. 5В070500 / 6В06103 – «Математикалық және компьютерлік модельдеу»

2. 7М06105 – «Кибернетика және жасанды интеллект» / 6М070500 – «Математикалық және компьютерлік модельдеу»

3. 8D06104 – «Кибернетика және жасанды интеллект».

2021 жылдың тамызында «Математика және кибернетика» ғылыми-білім беру орталығының қайта құрылуына байланысты оның негізінде Автоматтандыру және ақпараттық технологиялар институтының  құрамына кіретін «Жоғары математика» кафедрасы құрылды. Осы кезден бастап кафедра жалпы білім беретін болып, «Жоғары математика» кафедрасын доцент Уалиев Жомарт Разханұлы басқарды.

01.09.2022 жылы «Жоғары математика» кафедрасы  қайта құрылуына байланысты кафедра Автоматтандыру және ақпараттық технологиялар институтының құрамына кірді және «Жоғары математика және модельдеу» кафедрасы деп аталды. Инженерлік механика және модельдеу кафедрасынан үш білім беру бағдарламасы ауыстырылды:

1. 6В06103 – «Математикалық және компьютерлік модельдеу»;

2. 7М06105 – «Кибернетика және жасанды интеллект»;

3. 8D06104 – «Кибернетика және жасанды интеллект».

15.12.2022 бастап кафедраны қауымдастырылған профессор, ф.м.ғ.к Тулешева Гульнара Алиповна басқарады.  Қазіргі уақытта кафедрада 25 штаттық оқытушы жұмыс істейді, оның ішінде: физика-математика ғылымдарының докторы – 1, физика математика ғылымының кандидаты  және доценттер – 13, PhD – 1, аға оқытушылар – 8, оның 5-і ғылыми дәрежесі бар магистрлер, сырттай оқытушылар – 10.

2023 жылдың маусымында екі жаңа білім беру бағдарламасы ашылды:

1. 7М061100 – «Цифрлық модельдеу»

2. 8D06105 – «Цифрлық модельдеу».

Білім беру бағдарламасының миссиясы: 7M06110 – «Цифрлық модельдеу» қазіргі заманғы аналитикалық, сандық және эксперименттік әдістер мен математикалық және компьютерлік модельдеу әдістерін қолдана отырып, инженерлік есептердің кең ауқымын өз бетінше шеше алатын магистрлерді дайындауға бағытталған. Күрделі техникалық жүйелерді және компьютерлік математиканы цифрлық модельдеу, ғылым, техника, экономика және менеджмент мәселелерін шешу үшін заманауи математикалық әдістер мен бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу және қолдану саласындағы мамандарды даярлау. Бағдарлама математикалық компьютерлік модельдеу саласында өз тәжірибесінде инновациялық есептерді шешу дағдылары бар жоғары білікті мамандарды дайындауға бағытталған.

8D06105 «Цифрлық модельдеу» жаңа білім беру бағдарламасының миссиясы – информатика және ақпараттық технологиялар саласындағы көптеген мамандардың арасында математикалық және цифрлық модельдеу бойынша құнды білімі бар мамандарды мақсатты түрде дайындау.

Математиканы оқытудың біліктілігі мен сапасын арттыру үшін «Жоғары математика және модельдеу» кафедрасының профессорлық-оқытушылық құрамы Coursera платформасында оқу пәндері бойынша оқыту семинарларын тұрақты түрде өтеді.