Жакыпбек Ырысжан

Ғылыми жобалар

Пайдалы қазбаларды ашық әдіспен кен-орындарынан игеру барысында халық шаруашылығының қажеттілігі үшін жарамды көптеген жер телімдері қолданыстан алынып тасталынады. Бұл жер телімдерінде ашық тау-кен жұмыстарын жүргізу барысында өндірістік алаң, карьер және үйінді, техникалық жолдар және қалдыққойма орналасады. Осының нәтижесінде ашық тау-кен жұмыстарымен жер телімдері бұзылады. Ол өз кезегінде ауыл шаруашылығына, геологиялық ортаға және табиғат ландшафтына әсерін тигізеді. Тау-кен жұмыстарымен бұзылған жерлерді уақытында қалпына келтіру жер қойнауын пайдаланушылардың міндетіне жатады. Қазіргі уақытта, тау-кен және қалпына келтіру жұмыстарының үйлестірілмеуінің салдарынан тау-кен кәсіпорындарындағы ашық тау-кен жұмыстарымен бұзылған жерлердің аумағы артып келе жатыр. Осыған байланысты, кен орындарын игеру барысында басқарудың рационалды әдістерін іздестіру негізінде бұзылған жерлерді қалпына келтіру мәселесі туындайды. Сондықтан, ашық өңдеудегі рекультивация жұмыстарын жан-жақты зерттеу барысында және оларды рационалды басқару нәтижесінде бұзылған жерлерді қалпына келтіру мүмкіндігі туындайды.

Ғылыми жұмысты орындау барысында кешенді әдістер және зерттеу тәсілдері қолданылды.Оларға жүйелік тәсілдемелер, құрылымдық-болтаникалық зерттеулердің стандартты әдістер кіреді.

Тау-кен және геометриялық талдаудың негізінде бұзылған жерлердің ауданын анықтау тау-кен жұмыстарының көлеміне қарай үйінділерде тау жыныстарын және топырақтың құнарлы қабаттарын тиімді үюге мүмкіндік береді.

Сыртқы үйінді қалыптастыру кезіндегі қалпына келтіруге жарамдылығына сәйкес аршыма тау жыныстарын селективті орналастырудың технологиялық сызбасының негіздемесі үйіндінің бетін қалпына келтіру дәрежесін арттырады.

Ашық өндіру кезіндегі бұзылған жерлерді қалпына келтіру кезіндегі эндомикоризді саңырауқұлақтар мен кальцийді қолдану арқылы тиімді фиторекультивация тәсілдерін жетілдіру керек.

Жарияланымдар

1. Wu F.Y.; Zhakypbek Y.; Bi Y.L.; Chen S.T.; Guo Y.F., Wong M.H. Effects of Lead and Zinc on Arsenic Accumulation in Nonmetallicolous and Metallicolous Populations of Pteris vittata L. Communications in soil science and plant analysis. Volume: 44, 2013, –P.2839-2851. Publisher: USA,  Article Number: 34336. ISSN: 0010-3624 .https://apps.webofknowledge. com/full_record.do?product=WOS&search_mode=GeneralSearch&qid=1&SID=F639yJhP6yrwNOsVaXX&page=1&doc=5.

2. T Kalybekov, K Rysbekov, Y Zhakypbek. Efficient land use in open-cut mining. New Developments in Mining Engineering 2015: Theoretical and Practical Solutions of Mineral Resources Mining. 1 January 2015, Pages 287-291. Book Chapter. https://www.scopus.com/ record/display.uri?eid=2-s2.0-85053654439&origin= resultslist &sort=plff&src=s&sid= 30d44b20b8302835856a18a4338a0dd2&sot=autdocs&sdt=autdocs&sl=18&s=AU-ID%285587 3164000%29&relpos=5&citeCnt=6&searchTerm=

3. Zhi-Gang Wang, Yin-Li Bi, Bin Jiang, Zhakypbek Y., Su-Ping Peng, Wen-Wen Liu, Hao Liu. Hyperspectral characterization and nutrition condition of maize inoculated with arbuscularmycorrhiza in different phosphorus levels. Journal Citation Reports Scientific.Volume: 6, 2016, Publisher: England,  Article Number: 34336. ISSN: 2045-2322. https://apps.webofknowledge.com/full_record.do?product=WOS&search_mode=GeneralSearch& qid=1&SID=F639yJhP6yrwNOsVaXX&page=1&doc=4

4. Yinli Bi, Lang Qiu, Zhakypbek Y., Bin Jiang, Yun Cai, Huan Sun. Combination of plastic film mulching and AMF inoculation promotes maize growth, yield and water use efficiency in the semiarid region of Northwest China. Agricultural Water Management. 2018.   Volume: 201. –P. 278-286. Publisher: Elsevier science BV. Netherlands. ISSN:0378-3774. https://apps.webofknowledge.com/full_record.do? product=WOS&search_mode=GeneralSearch &qid=1&SID=F639yJhP6yrwNOsVaXX&page=1&doc=3.

5. Lang Qiu, Yinli Bi, Bin Jiang, Zhigang Wang, Yanxu Zhang., Zhakypbek Y. Arbuscular mycorrhizal fungi ameliorate the chemical properties and enzyme activities of rhizosphere soil in reclaimed mining subsidence in northwestern China. Journal of Arid Land. 2019. .   Volume: 11. –P. 135-147. Publisher: Springer heidelberg, Germany. ISSN:1674-6767. https://apps.webofknowledge.com/full_record.do?product=WOS& search_mode=GeneralSearch &qid=1&SID=D6GXwn6AukyOUdpJb52&page=1&doc=1.

6. K. Rysbekov, D. Huayang, T. Kalybekov, M. Sandybekov, K. Idrissov, Y. Zhakypbek,  G. Bakhmagambetova. Application features of the surface laser scanning technology when solving the main tasks of surveying support for reclamation. Mining of  mineral deposits 2019, 13(3):40-48. https://apps.webofknowledge.com/full record.do? product=WOS& search_mode=GeneralSearch&qid=1&SID=C5Xmg1q2RBdsoHryS2r&page=1&doc=2