BR21882268 «Жетілдірілген интеллектуалды технологиялар негізінде қазақ тілінің қолдану аясын кеңейту үшін көптілді онтологияны автоматты түрде құрастыру»

Жоба өзектілігі

Жасалған әдістер мен алгоритмдер жеткілікті тиімділік дәрежесіне ие және тәжірибе деңгейінде тексерілді.

Жоба мақсаты

Зерттеу объектісі NLP онтологиясының терминологиялық өзегін қалыптастыру үшін салалық терминдердің көптілді басқарылатын тезаурус құру әдістері. Атап айтқанда, әртүрлі тілдердегі, соның ішінде қазақ тіліндегі мәтіндерден білімді экстрациялау және құрылымдау үшін қолданылатын алгоритмдер мен тәсілдерге назар аударылады.

Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер

Жоба аясында есепті кезеңде маңызды нәтижелерге қол жеткізілді. Онтологияның атауларын табиғи тілдегі мәтіндерден автоматты түрде алу әдістері әзірленіп, олар бойынша NLP саласындағы ғылыми жарияланымдарда эксперименттік зерттеулер жүргізілді. NLP онтологиясының терминологиялық ядросы жаңартылып, ол енді әдістердің сипаттамаларын, олардың жүзеге асырылуын, алдын ала оқытылған модельдерді және басқа ақпараттық ресурстарды қамтиды. NLP интеллектуалдық ақпараттық ресурсына арналған арнайы деректер қоймасы құрылып, оның мазмұнын автоматтандырылған түрде толтыруға арналған құралдар жасалды. Сонымен қатар, пайдаланушыға арналған веб-интерфейс әзірленіп, ресурстың сапасы сарапшылар тобы арқылы бағаланды. Жобаның маңызды нәтижелерінің бірі ретінде Web of Science және Scopus дерекқорларына енгізілген жоғары рейтингілік ғылыми журналдарда және КОКНВО ұсынған басылымдарда мақалалардың жариялануы болды. Жобаның барлық міндеттері қазіргі ғылыми стандарттарға сәйкес келіп, жоғары жаңашылдық деңгейіне ие.

Зерттеу тобы мүшелерінің аты-жөні, идентификаторлары (Scopus Author ID, Researcher ID, ORCID, бар болса) және сәйкес профильдерге сілтемелер

1          Научный руководитель          Мусабаев Рустам Рафикович (rmusab@gmail.com)

2          Ответственный исполнитель  Төлеу Алымжан alymzhan.toleu@gmail.com

3          Исполнитель   Барахнин Владимир Борисович barakhninvb@yandex.ru

4          Исполнитель   Красовицкий Александр Михайлович akrassovitskiy@gmail.com

5          Исполнитель   Төлеген Гүлмира gulmira.tolegen.cs@gmail.com

6          Исполнитель   Мусабаев Равиль Рафикович ravmus@gmail.com

7          Исполнитель   Козбагаров Олжас Барлыкович kozbagarov@yahoo.com

Жарияланымдар тізімі (URL, DOI              көрсетілген)

1. Mussabayev R., Mussabayev R. High-Performance Hybrid Algorithm for Minimum Sum-of-Squares Clustering of Infinitely Tall Data //Mathematics. – 2024. – Т. 12. – №. 13. – С. 1930.
2. Kozbagarov O., Mussabayev R. Distributed random swap: An efficient algorithm for minimum sum-of-squares clustering //Information Sciences. – 2024. – Т. 681. – С. 121204.
3. Baktibayev D. et al. Literature review on aftershock and earthquake prediction models aided by NLP summarization and ontology extraction techniques //Procedia Computer Science. – 2024. – Т. 238. – С. 579-586.
4. Toleu A., Tolegen G., Mussabayev R. Topic Modeling with Variable Neighborhood Search //International Conference on Computational Collective Intelligence. – Cham : Springer Nature Switzerland, 2024. – С. 234-246.
5. Kozbagarov O. et al. Interpretable Dense Embedding for Large-Scale Textual Data via Fast Fuzzy Clustering //International Conference on Computational Collective Intelligence. – Cham : Springer Nature Switzerland, 2024. – С. 206-218.
6. Tolegen G., Toleu A., Mussabayev R. Enhancing Low-Resource NER via Knowledge Transfer from LLM //International Conference on Computational Collective Intelligence. – Cham : Springer Nature Switzerland, 2024. – С. 238-248.

Mussabayev R., Mussabayev R. Superior parallel big data clustering through competitive stochastic sample size optimization in big-means //Asian Conference on Intelligent Information and Database Systems. – Singapore : Springer Nature Singapore, 2024. – С. 224-236.