AP09562886 «Өсімдіктердің өсуіне арналған N, N - диметилакриламид негізіндегі суды сіңіретін композициялық материалдарды жасау»

Өзектілігі

Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы саласында топырақты ылғалдандыру үшін отандық полимерлерді әзірлеу. Қоршаған ортаның температурасы мен рН өзгерту топырақ ылғалдылығын қажетті уақытта және жеткілікті мөлшерде реттеуге мүмкіндік береді. Гидрогель топырақты сумен қамтамасыз етіп қана қоймай, одан топыраққа қоректік заттардың түсуін реттеуге мүмкіндік береді. Топырақ ылғалдылығын қамтамасыз етуге және өсімдіктердің өсуіне микроэлементтерді тасымалдауға қабілетті термо- және рН-сезімтал акриламид негізіндегі сополимерлерді жасау және пайдалану бойынша жұмыстар жүргізілетін болады.

Жобаның мақсаты

Жобаның негізгі мақсаты – Қазақстанның ауыл шаруашылығында қолданылатын полимерлер, атап айтқанда гидрогельдер бойынша зерттеулерді жандандыру. Шетелдік гидрогельдерге тәуелділікті жойып, шетелдік өніммен бәсекеге түсе алатын отандық өнім шығару. Өсімдіктердің өсуіне қажетті су мен қоректік заттарды тасымалдауға қабілетті сополимерлердің синтезі және оларды ауыл шаруашылығы өндірісінде пайдалану.

Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер

1) Өсімдіктердің өсуін және олардың сумен қамтамасыз етілуін жеделдету үшін N,N-диметилакриламид негізіндегі термосезімтал сополимерлердің синтезінің оңтайлы параметрлерін анықтау..

а) N,N-диметилакриламид негізінде термосезімтал сополимерлерді синтездеу үшін мономерлердің өзара үйлесімділігінің оңтайлы ортасы мен оңтайлы шарттарын жасау.

б) N,N-диметилакриламид негізіндегі термосезімтал сополимерлердің фазалық түрлену заңдылықтарын зерттеу. Синтезге қажетті инициатордың, көлденең байланыстырушы агенттің қажетті концентрациясын анықтау.

c) Таңдалған оңтайлы параметрлерді пайдалана отырып, мономерлердің әртүрлі қатынасында термосезімтал сополимерлердің синтезі.

2) N,N -диметилакриламид негізіндегі сополимерлерге заманауи зерттеу әдістерін сипаттау, оларды өсімдіктерді сумен қамтамасыз ете алатын суперсорбент ретінде қолдануға болады, әртүрлі ортадағы ісіну-шөгу кинетикасын, Өсімдіктердің өсуіне қажетті элементтерді енгізу және шығару механизмін зерттейді..

а) N,N -диметилакриламид негізіндегі сополимердің құрылымын,құрамын және құрылымын қазіргі заманғы физика-химиялық әдістермен анықтау.

б) N,N-диметилакриламид негізіндегі термосезімтал сополимердің әртүрлі орталарындағы ісіну-жиырылу кинетикасын зерттеу..

c) N, N-диметилакриламид негізіндегі гидрогель негізіндегі гидрогельдердің өсуі үшін қажетті элементтердің ену және алу механизмдерін зерттеу.

3) N,n-диметилакриламид негізіндегі сополимердің бактерияларды өлтіру (жою) қабілетін анықтау және осы қабілетті жетілдіру.

ДМА-АК негізінде сополимерлер әзірленді. Олардың синтезінің оңтайлы параметрлері, сондай-ақ уақытқа, рН ортасына, дәрі-дәрмектерді жеткізу қабілетіне және бактерияларды іріктеп жою қабілетіне байланысты ісіну кинетикасы анықталды.

Зерттеу тобы мүшелерінің аты-жөндері және олардың идентификаторлары

1. Нақан Ұлантай - ғылыми жетекші
2. Адиканова Динара Бакытбековна - жетекші ғылыми қызметкер
3. Елигбаева Гульжахан Жакпаровна - бас ғылыми қызметкер

Басылымдар тізімі:

1. Ulantay Nakan, Shayahati Bieerkehazhi, Balgyn Tolkyn,Grigoriy A. Mun, Mukhit Assanov, Merey E. Nursultanov,  Synthesis, Characterization and Antibacterial Application of Copolymers Based on N,N-Dimethyl Acrylamide and Acrylic Acid  // Materials 2021, 14(20), 6191;
2. Ulantay Nakan, Balgyn Tolkyn, Dinara Adikanova, El-Sayed Moussa Negimorcid, Gulzhakhan Yeligbayeva,  Tulegen Seilkhanov, Bibigul Kenzhebayeva, Kaldybek Zh Abdiyev, Characterization and swelling properties of copolymer Poly(N, N-dimethyl acrylamide -co-acrylic acid) and homopolymer Poly (acrylic acid) // Egyptian Journal of Chemistry 2021
3. Нақан Ұлантай, Толқын Балғын, Е.И. Кульдеев, Г.Ж. Елигбаева, Д.Б. Адиканова, М.Е. Нурсұлтанов, Термосезімтал гидрофильді сополимерлердің синтезі және сипаттамасы // Вестник КазНИТУ 2021 №2 152-157б
4. Нақан Ұ, Кожабекова А.А., Кенжебаева Б. А., Иманбек М.А., Сулейменова А.Б. Исследование сополимеров на основе N, N-диметилакриламида // Международной научной конференции «Ломоносов-2021», секция «Химия» 166б