AP19680360 «Кешенді геомеханикалық және геофизикалық зерттеулер негізінде кенді кен орындарын игеру кезінде тау жыныстарының кернеулі-деформациялық күйін модельдеу»

Жоба өзектілігі

Жоба геодинамикалық құбылыстар мен авариялық жағдайлардың туындау қаупі артатын күрделі тау-кен-геологиялық жағдайларда пайдалы қазбаларды жерасты өндіруді қарқындату жағдайында өзекті болып табылады. Геомеханикалық және геофизикалық талдаудың заманауи технологиялары тау-кен массивінің жай-күйін бағалаудың дәлдігін арттыруға, қауіпті аймақтарды уақтылы анықтауға, сондай-ақ тау-кен жұмыстарының қауіпсіздігі мен тиімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Жобаны іске асыру өнеркәсіптік қауіпсіздікті жақсартуға, тау-кен өндіру кәсіпорындарының тұрақты дамуына және минералды ресурстарды ұтымды пайдалануға ықпал ететін болады.

Жоба мақсаты

Кешенді геомеханикалық және геофизикалық зерттеулер негізінде күрделі тау-кен-геологиялық жағдайларда қатты пайдалы қазбаларды жерасты өндіру кезінде өндірілген кеңістіктің жай-күйін геомеханикалық бағалау үшін технологияны әзірлеу

Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер

Сейсмикалық барлаудың геофизикалық әдісінің заманауи технологияларын қолдану негізінде кен орындарының пайдаланылған кеңістігін зерделеу технологиясы әзірленетін болады, бос кеңістіктің жанындағы жер асты қуыстары мен кернеулі-деформацияланған күйдегі (КДК) аймақтар айқындалады және модельденеді, өтелген панельдердің үстіндегі іргелес қабаттардың құлау аймақтарының шекаралары зерттеулердің жаңалығы мен ғылыми маңыздылығы табиғатты айқындаудың сенімділігінен осындай салдарларды болжау мүмкіндігін ғылыми негіздеуден тұрады: толқын өрісінің тұрақты асқынулары және олардың әсер ету аймақтарының шекаралары. Біртектілікті оқшаулау мәселесін сәтті шешу олардың дамыған кеңістікпен өзара әрекеттесуін кейінгі бақылаудың тиімділігін қамтамасыз етеді.

Зерттеу тобы мүшелерінің аты-жөні, идентификаторлары (Scopus Author ID, Researcher ID, ORCID, бар болса) және сәйкес профильдерге сілтемелер

1. Исаева Людмила Джандуйсеновна
2. Истекова Сара Аманжоловна

Алдын ала арнайы зерттеулер жүргізіліп, ұсынылып отырған технологияның қосымша тұтынушылық қасиеттері мен бәсекелік артықшылықтары негізделді. Келесі міндеттер шешілді:

• қолданыстағы жер қойнауын пайдаланушылар, олардың экономикалық қызметі, соның ішінде қазіргі уақытта игеріп жатқан кен орындары туралы ақпарат жиналды;
• жер қойнауын пайдаланушыларға арналған сауалнама әзірленді;
• ұсынылып отырған технологияның тиімділігі мен бағасын анықтау мақсатында жер қойнауын пайдаланушылар арасында сауалнама жүргізілді;
• респонденттердің 77%-ы сейсмикалық барлауды кен орындарында қолданудың орташа (46%) немесе жоғары (31%) орынды екенін анықтады.

Жарияланымдар тізімі 

1. Istekova S. et al. Lithophysical characteristics of productive strata of cupriferous sandstone within Zhezkazgan Ore District in the central Kazakhstan. Min //Miner. Depos. – 2024. – Т. 18. – С. 9-17.
2. Istekova S. et al. Determining the boundaries of overlying strata collapse above mined-out panels of Zhomart mine using seismic data //Geosciences. – 2024. – Т. 14. – №. 11. – С. 310.
    

   Халықаралық журналдарда жарияланған мақалалар (Scopus және Web of Science дерекқорларына енгізілген)

    

   1) Lyudmila Issayeva, Sara Istekova, Dina Tolybaeva, Kuanysh Togizov, Zhanibek Saurykov and Aygul Issagaliyeva «Petrophysical Characteristics of Geological Formations of the Zhezkazgan Ore District (Kazakhstan) and Their Relationship with Mineralization», Minerals 2025, 15, 1106. https://doi.org/10.3390/min15111106. 1 of 27. Процентиль – 79.

   2) Sara Istekova, Alexander Makarov, Dina Tolybaeva, Arman Sirazhev and Kuanysh Togizov. Determining the Boundaries of Overlying Strata Collapse Above Mined-Out Panels of Zhomart Mine Using Seismic Data. Geosciences 2024, 14, 310.https://doi.org/10.3390/geosciences14110310 1 of 17. Процентиль – 79.

    3) Sara Istekova, Zhandos Aidarbekov, Kuanysh Togizov, Zhanibek Saurykov, Arman Sirazhev, Dina Tolybayeva, Raushan Temirkhanova. Lithophysical characteristics of productive strata of cupriferous sandstone within Zhezkazgan ore district in the Central Kazakhstan. Mining of Mineral Deposits. ISSN 2415-3443 (Online) | ISSN 2415-3435 (Print).  September (2024), 18(3), 9-17. https://doi.org/10.33271/mining18.03.009     Процентиль – 78.

   4) Sirazhev A., Istekova S., Tolybaeva D., Togizov K., Temirkhanova R. (2025) на тему: Methodology and results of detailed 3D seismic exploration in the Zhezkazgan Ore District. Applied Sciences, 15(2), 567. https://doi.org/10.3390/app15020567. Applied Sciences (Швейцария), Q1.

    

    

   Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім беру сапасын қамтамасыз ету комитеті (СQA) ұсынған басылымдардағы мақалалар

   1) S.A. Istekova, D.N. Tolybayeva, L.D. Issayeva, Z.N. Ablessenova, M.A. Talassov.  The effectiveness of the use of geophysical research in the underground development of ore deposits.  Engineering Journal of Satbayev University. Volume 146 (2024), Issue 4, 24-33. https://doi.org/10.51301/ejsu.2024.i4.04

   2) Истекова С.А., Толыбаева Д.Н., Тогизов К.С., Сиражев А.Н., Есенгелдина А. Геофизические исследования на разных этапах освоения месторождений медистых песчаников в Казахстане. Вестник Карагандинского технического университета им. А. Сагинова» https://tu.kstu.kz/archive/issue/104?page=2, 2024.

   3) Исаева Л.Ж., Истекова С.А., Толыбаева Л.Ж., Аблесенова З.Н., Тогизов К.С. Геолого- геофизическое обоснование комплексных геофизических исследований Жезказганского рудного района. Вестник Карагандинского технического университета им. А.Сагинова», №4 (в печати на 24.11.2025 год).

    

   Халықаралық ғылыми-практикалық конференциялар

    

   1) Истекова С.А., Толыбаева Д.Н., Сиражев А.Н., Таласов М.А. Кенді кен орындарын жерасты қазу әдісімен игеруде геофизикалық зерттеулерді қолдану туралы. Академик Қ.Сәтбаевтың 125 жылдығына арналған «Сәтбаев оқулары» халықаралық ғылыми конференциясының материалдары. 11-12 сәуір 2024 ж. Алматы Қ.И. атындағы ҚазҰТУ. Сәтбаев

   2)      Истекова С.А., Толыбаева Д.Н., Тоғызов Қ.С., Жәңгірханова А., Қасымова А.Жаман-Айбат кен орнының геологиялық құрылымын зерттеудегі геофизикалық зерттеулер. Академик Қ.Сәтбаевтың 125 жылдығына арналған «Сәтбаев оқулары» халықаралық ғылыми конференциясының тезистері. 2024 жылғы 11-12 сәуір. Алматы. Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ

   3)      Истекова С.А., Толыбаева Д.Н., Аблесенова З.Н., Таласов М.А. «Кенді кен орындарын жерасты әдістерімен игеруде сейсмикалық барлауды қолдану». Халықаралық ғылыми-техникалық конференция, Ташкент, Ислам Каримов атындағы Ташкент мемлекеттік техникалық университеті, 2024 ж.