AP09260644 "Бұршақ дақылдарының өнімділігін арттыру үшін полифункционалды мақсаттағы тиімді капсула құрамын жасау"
Өзектілігі
Біздің алғашқы зерттеулеріміздің нәтижелерін қолдана отырып, органикалық агроминералдар мен биостимуляторлармен жақсартылған технологиялық қасиеттері бар биодеградацияланатын пленкалардың жаңа түрі жасалады. Жобаның біз бұрын жасаған жұмыстарымыздан түбегейлі айырмашылығы-біз алдыңғы жұмыста қолданған PVA синтетикалық полимерін қолданбай крахмалдан полимерлі композитті алу жоспарлануда және жергілікті цеолит бар агроминералдар мен күміс, мыс және Бор иондары бар сукцин қышқылының туынды кешендерін биостимуляторлар ретінде қолдана отырып, соя тұқымдарын инкрустациялау үшін фунгицидтерден бос композициялар жасалады. Отандық өндірістің жүгері крахмалы (Жаркент крахмал – сірне зауыты-бұдан әрі ЖҚЖК) оларға үлдір түзуші қасиеттер беру үшін модификацияланып, кейіннен түрлі факторлардың (мономерлер типі, РН орта, температура, еріткіш, пластификатор, фунгицид, күміс, мыс және Бор иондары бар сукцин қышқылы кешендері, құрамында цеолиті бар минералдар) үлдір жабындарға әсерін зерттеу бойынша кешенді зерттеледі.
Соңғы жылдардағы зерттеулер экологиялық және экономикалық тұрғыдан сукцин қышқылын (ЯК) және оның туындыларын биостимулятор және өсімдіктердің адаптогені ретінде қолдану перспективаларын анықтады [48-50]. Негізгі артықшылығы ЯК айырмашылығы басқа биостимуляторов, оның ішінде импортталатын болып табылады, ол қолданылады аз мөлшерде және мүмкіндігі бар өндіруге көп мөлшерде арзан тәсілмен [51]. Топырақты тұқымдарды алдын-ала өңдеудің агенттері ретінде пайдалану өсімдіктердің биіктігін, өсімдіктің сабақтарының санын, жапырақ бетінің ауданын және тіндердегі пигменттер мен азот құрамын арттыруға, сонымен қатар өсімдіктердің фитопатогендерге төзімділігін арттыруға ықпал ететіні анықталды [52-62]. Сукцин қышқылын ынталандырушы және қорғайтын агент ретінде қолдану бойынша қолда бар зерттеулерге қарамастан, оларды қолдану әдісі, дәл концентрациясы, металдармен және полимерлермен үйлесуі, сондай-ақ топырақтың соя тұқымдарының өнгіштігі мен өну энергиясына әсері туралы мәселе аз зерттелген. Бұл олқылық біздің жобамыздың аясында толтырылатын болады, өйткені фунгицидтік әсер ететін биостимуляторларды алу үшін сукцин қышқылы мен оның туындылары ЭДДЯК, ГМДЯК, ИДЯК және ДМЭЯК-тің AG, Cu және бор қышқылымен күрделі түзуші қабілеті зерттелетін болады. Кешендердің физикалық-химиялық қасиеттері, олардың соя тұқымдарының өнгіштігіне зертханалық және далалық жағдайларда сояның селекциялық жұмыстары жүргізілетін "ОХМК" ЖШС базасында әсер етуі зерделенетін болады. Бордың, әсіресе бұршақ дақылдарының маңызды физиологиялық рөліне байланысты сукцин қышқылы мен оның туындыларының Борат кешендерінің синтезі де қызықты.
Жобаның мақсаты
Дәстүрлі емес агроминералдармен және фунгицидтік әсер ететін биостимуляторлармен үйлестіре отырып, биологиялық ыдырайтын полимерлерді пайдалана отырып, соя тұқымын себу алдында өңдеу үшін полифункционалды капсула құрамын әзірлеу, олардың дақылдардың өнуіне, өсуіне, дамуына, шығымдылығына және технологиялық сапасына әсерін зерттеу.
Күтілетін нәтижелер
Қазақстандық шикізат негізінде қоректік биостимуляторлық және фунгицидтік-белсенді заттары бар тұқымдарды дәрілеуге арналған биологиялық ыдырайтын қабыршақтарды әзірлеу тұқымның өнгіштігін айтарлықтай арттыруға және сояның шығымдылығын арттыруға мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде импортты азайтады Қазақстанның АӨК тәуелділігі. Әзірленген технологияны қолдану ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасын арттыру, жергілікті шикізатты пайдалану арқылы тұқымның инкапсулациясының өзіндік құнын төмендету нәтижесінде қосымша елеулі экономикалық әсер бере алады және Қазақстанның экологиялық жағдайын жақсартуға ықпал етеді. Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі, Ауыл шаруашылығының ғылыми-зерттеу институттары, ұлттық парктер, қорықтар, Қазақстанның АӨК, шаруа қожалықтары бағдарлама нәтижелерінің әлеуетті нысаналы пайдаланушылары бола алады. Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешені, егіншілікпен айналысатын жеке тұлғалар, шаруа қожалықтары мен ауылдар мен кенттердің әкімдіктері әлеуетті тапсырыс берушілер болады.
Қол жеткізілген нәтижелер
Қазақстанның шығыс және оңтүстік-шығыс өңірінде өсірілетін соя дақылдарының фитопатологиялық сипаттамасы белгіленді және Cu және Ag нанобөлшектерімен үйлестіре отырып, Таган және Көлжат кен орындарының бентониттері негізінде агроминералдар алу тәсілі әзірленді. Соя тұқымын себу алдында өңдеуде агроминерал ретінде қолдану үшін Алматы облысының Карпат кен орнының балшығы алғаш рет зерттелді.
Идентификаторларымен оқу тобы мүшелерінің аты-жөні
- Кабдрахманова Сана Канатбековна - ғылыми жетекші
- Сабу Томас - бас ғылыми қызметкер
- Григорчук Наталия Федоровна - аға ғылыми қызметкер
- Герасимова Елена Григорьевна - ғылыми қызметкер
- Кабдрахманова Айнур Канатовна - ғылыми қызметкер
- Шаймардан Есбол - кіші ғылыми қызметкер
- Акатан Кыдырмолла - кіші ғылыми қызметкер
- Арып Кадиран - кіші ғылыми қызметкер
- Гусенов Бархудар Шахгусенович